X Zamknij X

Historia Wigilii w Harrisburgu
autor Tom Duszak (przekład Adam Żytkowiak)

Wieczerza Wigilijna to tradycyjny bezmięsny posiłek w przeddzień Bożego Narodzenia, który rozpoczyna się od dzielenia się opłatkiem. Tradycją jest też uczestnictwo w Pasterce – Mszy Świętej odprawianej o północy, w noc poprzedzającą Święta Bożego Narodzenia.
Opłatek to cienki biały wafelek, podobny do Komunii Świętej jaką podaje się w Kościołach Katolickich. Na opłatku często są wytłoczone postacie Świętej Rodziny i aniołów.
Opłatki zwyczajowo wysyła się do nieobecnych podczas Bożego Narodzenia członków rodziny i przyjaciół.
[Opłatki można zamówić od sióstr z Zakonu Sisters of the Holy Family of Nazareth. Adres: Oplatki, Sisters of the Holy Family of Nazareth, Development Office, 4001 Grant Avenue, Philadelphia, PA 19114-2999. Proszę dołączyć ofiarę (zwyczajowo $5.00 lub więcej).]
Podczas dzielenia się opłatkiem, podaje się go drugiej osobie, która odłamuje kawałek, jednocześnie podając swój do odłamania.
Składa się wtedy życzenia świąteczne i często również na nadchodzący rok.
Dzielenie się opłatkiem i Wieczerzę Wigilijną – ze względów praktycznych – zwykle organizowano w sobotę lub niedzielę poprzedzającą Boże Narodzenie.

Pierwsza i druga Wieczerza Wigilijna (17 grudnia 1977 o godz. 17:00 i 10 grudnia 1978 o godz. 14:00) odbyły się w budynku the United Republic Insurance.
W 1977 roku Przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego była Helen Wachter, a oprócz niej w organizacji Wigilii pomagali jej mąż Ed oraz Irene Petrina, Katherine Kachniasz, Rose Marie Bobroski, Marcella Wall, Alan Kubarek, i Anna Krzywiec.
W skład Komitetu Organizacyjnego w 1978 roku wchodzili Alan Kubarek, Rose Marie Bobroski, i Marcella Wall. W menu były m.in. tradycyjny barszcz z uszkami, marynowane śledzie oraz gotowane i smażone potrawy z innych ryb.

Henia Kania i Lorraine Buchinski zorganizowały Wigilię 2 grudnia 1979. Helen Wachter pomogła znależć miejsce, gdzie odbyło się spotkanie – The Hummelstown Fire Company. Ksiądz Paul Shuda, Proboszcz Parafii St. Francis of Assisi w Harrisburgu, odprawił mszę. Poza kilkoma wyjątkami, Msza Św. poprzedzała dzielenie się opłatkiem i Wieczerzę. Stowarzyszenie starało się utrzymywać wszystkie zwyczaje związane z Wigilią.

Wigilia 1980 odbyła się w niedzielę, 14 grudnia o godz 14:00, w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament, od którego jest tylko pięć ulic do siedziby Gubernatora Pennsylwanii na skrzyżowaniu ulic North Second i Maclay, w pobliżu rzeki Susquehanna. Na zdjęciu z tego spotkania, opublikowanym w The Harrisburg Patriot z dnia 22 grudnia 1980, Prezes Stowarzyszenia Josephine “Jo” Blake, Członek Zarządu Leonard Wall; czwartoklasista Todd Mattson, syn Walter’a and Connie Mattson oraz pięciolatka Michelle Wlazlo ubrani byli w tradycyjne polskie stroje ludowe.

Tak rozpoczęła się seria bożonarodzeniowych i wielkanocnych spotkań w Our Lady of the Blessed Church, katolickim kościele na rogu ulic North Third and Woodbine. Parafianie tego kościoła Leonard i Nina Konikiewicz oraz Lorraine Buchinski, koordynowali przygotowania do tych spotkań.

Obchody Bożego Narodzenia były tematem comiesięcznego spotkania w poniedziałek 16 listopada 1981 roku. Paula Barski pokazała jak można samemu przygotować ozdoby choinkowe. Leonard Konikiewicz mówił o historii kolęd i poprowadził próby ich śpiewania. Wprawdzie Wigilia Stowarzyszenia w dniu 6 grudnia 1981 odbyła się wyjątkowo w Mark’s Evangelical Lutheran Church przy Londonderry Road, ale w 1982 roku powrócono do Our Lady of the Blessed Sacrament. Przygotowaniami do Wigilii 1981 kierowała Nina Konikiewicz przy pomocy Helen Wachter, Jean Broscius, Helen Novakowski, Irene Petrina i Marcella Wall. Mary Mikos podarowała choinkę.

Wigilia 1982 odbyła się 5 grudnia o godzinie 15:00 w Our Lady of the Blessed Sacrament Church. Donna Strzelecka była Przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego. W jego skład wchodzili Jo Blake, Halina Wyczalkowski, Helen Wachter, Maria Szczur, Maria Dudzinski, Josephine Bramwell i Helen Novakowski.

W 1983 Wigilię obchodzono w poniedziałek 19 grudnia o godzinie 19:30 w Market Square Presbyterian Church. Był to dzień roboczy na 6 dni przed Świętami i na spotkaniu było mniej niż 30 osób.

Wigilia w 1984 (niedziela, 2 grudnia) odbyła się w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament. Przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego była Johanna Petrilak. W skład Komitetu wchodzili również Jo Blake, Mary Jane Przybyla, Josephine Bramwell i Barbara Gida. Dionizy Atlasik był organistą podczas mszy.

Jo Blake, której zdjęcie przy polskiej choince w The State Museum ukazało się 15 grudnia w niedzielnym wydaniu Lancaster Sunday News, była koordynatorką przygotowań do Wigilii Stowarzyszenia, w dniu 29 grudnia 1985 w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament. Prałat Matthias Siedlecki, który wyjechał z Polski w czasie Stanu Wojennego i w Harrisburgu prowadził katechezę dla mężczyzn polskiego pochodzenia odprawił mszę po polsku. Msza poprzedziła świąteczną kolację.

Wystawa “Christmas: An Ethnic Experience”, sponsorowana przez Pennsylvania Heritage Affairs Commission, była otwarta w The State Museum of Pennsylvania od 20 grudnia 1987, do 7 stycznia 1988. Prezentowano na niej trzydzieści choinek udekorowanych według tradycji etnicznych różnych narodów. Paula Barski z Camp Hill i Anna Barta z Columbia udekorowały drzewko według polskiej tradycji. Podczas wystawy, w niedzielę 20 grudnia 1987 roku chór z The Paderewski Choral Society z Filadelfii, pod dyrekcją Czesława Ozgi, przedstawił swój reperuar złożony z polskich kolęd.
Udział Stowarzyszenia w wystawach organizowanych przez The State Museum miał ogromne znaczenie w propagowaniu i ukazywaniu odrębności etnicznych i narodowych. Od połowy lat osiemdziesiątych aż do początku lat dziewiędziesiątych członkowie Stowarzyszenia, a szczególnie Stanley i Paula Barski oraz Helen Wachter, dekorowali choinkę wykonanymi ręcznie ozdobami. W 1989 i 1991 roku wystawę przeniesiono na Strawberry Square w centrum Harrisburga. Choinki zwykle dekorowano w okolicach Thanksgiving Day. “Polska” choinka – obok drzewek z Litwy, Porto Rico, Szwecji i innych krajów – pozostawała na Strawberry Square aż do Świąt Bożego Narodzenia a nieraz i dłużej.

W roku 1991, spotkanie wigilijne odbyło się 29 grudnia o godzinie 14:00 w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament. W skład Komitetu Organizacyjnego wchodzili Mary Jane Przybyla, Jo Blake, Lorraine Buchinski, i Teresa Malesic.

Wigilia 1992 również odbyła się w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament. W spotkaniu w niedzielę 27 grudnia, o godz 14:00 uczestniczyło 40 osób. Sprawami organizacyjnymi zajmowała się Mary Jane Przybyla.

W środę wieczorem, 26 października 1993 r., w siedzibie Capital Blue Cross na Elmerton Avenue odbyło się walne zgromadzenie Towarzystwa, w którym uczestniczyło 30 osób – członków i gości. Helen Wachter i Paula Barski pokazały, jak zrobić ozdoby choinkowe. Gwiazdki Paula Barski były dość skomplikowane, bo składały się z wielu malutkich papierowych stożków.
W niedzielę 18 grudnia 1993 o godz. 13:00 mszą świętą w kościele Our Lady of Blessed Sacrament rozpoczęła się Wigilia. Wieczerza rozpoczęła się o 14:00 od dzielenia się opłatkiem. Organizatorami spotkania byli Gene i Georgia Tomkoski. 28 grudnia 1993, członkowie Towarzystwa spotkali się w budynku Capital Blue Cross na wspólne śpiewanie polskich kolęd. Zamieszczono również życzenia świąteczne w w gazecie Straz w Scranton. W ogłoszeniu podano także nazwiska członków Zarządu. Koszt ogłoszenia – $17.50.

Spotkanie Wigilijne 1994 odbyło się 18 grudnia, w czwartą niedzielę Adwentu. Najpierw, o godz 13:00, ksiądz Walter Sempko, urodzony w Kulpmont w Pennsylwanii, odprawił w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament mszę w języku polskim. Wśród kolęd, które śpiewano w czasie mszy były “Dzisiaj w Betlejem”, “Wsród nocnej ciszy i “Lulajże Jezuniu”. W mszy uczestniczyło 100 osób.
Po mszy wszyscy zeszli do salki parafialnej pod kościołem. Kolacja Świąteczna rozpoczęła się od odśpiewania Hymnu Polski “Jeszcze Polska nie zginęła” i recytacją Pledge of Allegiance. Ksiądz Sempko odmówił modlitwę w języku polskim i angielskim. Następnie podzielono się opłatkiem. Ksiądz Sempko rozpoczął składanie życzeń i dzielenie się opłatkiem. Pozostali poszli jego śladem podchodząc z opłatkiem do swoich przyjaciół przy sąsiednich stolikach. Siedemdzięciąt osób uczestniczyło w Wigilii 1994.
Ponad 175 pierogów, marynowane śledzie i inne ryby znalazły się na świątecznym stole. Ponadto m.in. kalafior, marchew i ziemniaki. Po posiłku śpiewano kolędy. Świątecznym prezentem dla księdza Sempko była oprawiona w ramki kopia wydanego w 1987 roku znaczka pocztowego o wartości 44 centów z podobizną księdza Junipero Serra. Jako kapelan Klubu Serra w diecezji Harrisburg, ksiądz Sempko przewodniczył comiesięcznym spotkaniom modlitewnym w intencji religijnych powołań.
Odbyła się też loteria 50 na 50. Dzieci zaproszono do rysowania i kolorowania obrazków o tematyce świątecznej. Organizatorzy zadbali o kredki i papier do rysowania. Po skończonej zabawie z rysowaniem i kolorowaniem każde dziecko otrzymało prezent. Sprzedawano też polskie książki i kalendarze. Wśród gości byli studenci ekonomii z Wrocławia, przebywający w USA na 3-miesięcznym stażu. Zaprosił ich Bill Minsker.
Spotkanie Wigilijne w 1994 zorganizowali Georgia i Gene Tomkoski z pomocą Al’a i Ingrid Kwiatek, Rudy’iego i Teresy Malesic, Ed’a Kazlaukas oraz Lorraine Buchinski. Ksiądz Czeslaw Michal Krysa, folklorysta, członek kadry dydaktycznej Cyril and Methodius Seminary w stanie Michigan, przedstawił fragmenty swojej książki – mówiącej m.in. o Bożonarodzeniowych tradycjach w Harrisburgu – zatytuowanej “A Polish Christmas Eve” (wyd. Lewistown, New York: Christmas Wafers Bakery Press, 1998).

Wyjątkowo niesprzyjająca pogoda spowodowała odwołanie Wigilii w 1995 roku. Spotkanie miało odbyć się 7 stycznia, dwa tygodnie po Bożym Narodzeniu. Wigilię Stowarzyszenia zaplanowano tym razem po Gwiazdce ponieważ przedświąteczny czas Adwentu to okres liturgicznej refleksji i kontemplacji. Dopiero zaczynając od Pasterki (w USA nazywanych the Christmas Vigil albo Midnight Mass), w Kościele Katolickim z radością celebruje się narodziny Mesjasza.
Dlatego po raz pierwszy w 1995 roku przeniesiono Wigilię na ten czas świętowania, a dokładnie Święto Trzech Króli. Niestety bardzo zła, zimowa pogoda (marznący deszcz) nadciągnęła nad Pennsylwanię w dniach 7-9 stycznia 1996. W związku z tym Tom Duszak i Bill Minsker zdecydowali o 9:00 rano, w niedzielę, odwołać spotkanie Wigilijne, które miało odbyć się w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament.

W środę 20 listopada 1996, Jolanta Troy i Joanna Kmieciak dyskutowały o świątecznych zwyczajach na spotkaniu Stowarzyszenia w Harrisburg Area Community College. Wigilia 1996 odbyła się 15 grudnia w kościele Our Lady of the Blessed Sacrament. Organizatorką była Johanna Petrilak. Bob Shutty grał kolędy na akordeonie. Marianne Shutty przygotowała torby z prezentami dla dzieci. Bozena Laszczak poprowadziła śpiewanie kolęd. Eva Ciesielski i Hilda Klosowski pomogły przy sprzątaniu. W Wigilii wzięło udział 70 osób. We wtorek 17 grudnia 1996, Tony Miscavige, Jolanta Troy, Joanna Kmieciak i Bob Shutty zorganizowali w Fort Hunter Park spotkanie i pokaz polskich zwyczajów w okresie Bożego Narodzenia.

Wigilie 1997 i 1998 odbyły się w siedzibie kościoła luterańskiego Zion Lutheran Church i były połączone z sobotnią mszą w kościele Our Lady of Perpetual Help Polish National Catholic Church. Ksiądz Charles Taylor, kapłan z kościoła episkopalnego, przyjechał z Dundirk w stanie Maryland na przedmieściach Baltimore, żeby – o godz. 17:00 – celebrować Eucharystię. Po mszy spotkano się na Wieczerzy Wigilijnej.
W Wigilii 1997 wzięło udział 80 członków Stowarzyszenia i gości, a koordynatorem była Joanna Petrilak.
Koordynatorami Wigilii 12 grudnia 1998 roku byli Georgia i Gene Tomkoski oraz Edwina Francis. Wigilie w 1997 i 1998 roku odbyły się w kaplicy przyległej do Zion Lutheran Church. Wieczerze zaczynano po mszy odprawionej przez księdza Taylor’a.

Wieczerza Wigilijna 1999 odbyła się w piątek 3 grudnia, o godzinie 19:00 w restauracji “Arches”.

Bogumila “Bo” Mangam i Edwina “Edie” Francis zorganizowały Wigilię 2000, która odbyła się w restauracji “Arches” w sobotę 2 grudnia. Udział w niej wzięło 55 członków Stowarzyszenia i gości, w tym przebywający w Stanach Zjednoczonych w ramach programu Billa Minsker’a “Pennsylvania Partnership” studenci z Polski. Zanim podzielono się opłatkiem Thomas Duszak odmówił modlitwę. Duszak przeczytał też fragmenty “Przy Wigilijnym Stole” (“At the Vigil Supper Table”) Jan Kasprowicza po polsku i po angielsku.
Po Wieczerzy akordeonista Andrzej Gorski poprowadził śpiewanie kolęd. Victoria Mangam, córka Dave’a and Bo Mangam, przebrana za Mikołaja rozdała dzieciom prezenty. Agata Czopek dyrygowała dziecięcym chórem i rozdała wszystkim dorosłym, z okazji obchodów roku 2000, ozdoby choinkowe z polskimi motywami.
W siedzibie Kaleidoscope Imports, biznesu zlokalizowanego w Susquehanna Township na przedmieściach Harrisburga, którego właścicielami są Harold Shellenhamer i Agata Czopek, oznaki obchodów polskiego Święta Niepodległości były już na początku roku 2000. Święto Niepodległości – znane w Stanach Zjednoczonych jako Veterans’ Day (dawniej Armistice Day) – ochodzone jest w Polsce 11 listopada. Data 11 listopada oznacza przywrócenie państwowości Polski na mapę Europy, po 123 latach nieobecności. W 2003 roku ochodzono 85 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.
Agata Czopek i Harold Shellenhamer, którzy sprzedają ozdoby choinkowe i inne produkty importowane z Polski organizują co roku, w niedzielę przed 11 listopada, w ramach obchodów polskiego Święta Niepodległości, dzień otwartych drzwi dla członków Stowarzyszenia i ich gości.

Wigilie 2001, 2002 i 2003 przeniesiono do budynku Hampden Township znajdującego się w pobliżu Sporting Hill Elementary School w Cumberland County.

W Wigilii w sobotę 8 grudnia 2001 udział wzięło 130 członków Stowarzyszenia i gości.

Dziewięćdziesiąt osób, w tym 19 studentów z fundacji Pennsylvania Partnership Billa Minsker’a, wzięło udział w Wigilii w sobotę, 7 grudnia 2002. Pod dyrekcją Agaty Czopek kolędy grali i śpiewali: Andrzej i Basia Gorski, Janek Atlasik, Bill i Peter Boshinski, kuzyn Billa Boshinski Adam Nowak z Gliwic, Stephanie i Lauren Oscilowski oraz córka Agaty Czopek, Ewelina. Victoria Mangam wcieliła się w Mikołaja.
Dave Mangam i Deb Boshinski zajęli się kuchnią. Tom Duszak i syn Mary Modica Michael sprzedawali losy na loterię w cenie $1.00 każdy. Zwycięzcy loterii otzrymali gwiazdy betlejemskie wykonane z poinsecji. Pośród uczestników Wigilii 2002 były rodziny: Mangam, Modica, Poole, Wachter, Boshinski i Gorski. Byli także Anna Matejko Tulli i jej córka Barbara, Lorraine Buchinski, Stanley Barski, Norman Kee i jego żona Pat oraz Phil Wysocki z Lewistown.
Sekretarka Zarządu Stwarzyszenia Meredith Hill Poole i Terry Heffelfinger członkini, matki dzieci adoptowanych z Polski zorganizowały wysyłkę paczek do sierocińców w Polsce z myślą o Gwiazdce 2003 roku. Wysyłkę darów koordynowało Eastern Pennsylvania Polish Parents Association.

Organizatorką i hostessą Wigilii w 2003 roku (sobota 6 grudnia) była Nancy Coleman Miller. W ogólnej liczbie 110 osób byl 25 studentów stażystów z fundacji Billa Minsker Pennsylvania Partnership. Były też obecne rodziny goszczące studentów i biznesowi sponsorzy fundacji – firmy handlowe albo ubezpieczeniowe, gdzie studenci odbywali praktyki.
Świąteczną modlitwę i dzielenie się opłatkeim poprzedziła minuta ciszy ku czci Stanley’a Barski, długoletniego członka Stowarzyszenia, który zmarł 26 listopada 2003 roku mając lat 83. Pan Barski i jego żona Paula, dekorowali polskie choinki wystawiane na pokazie etnicznych drzewek świątecznych w State Museum i na Strawberry Square.
Andrzej Gorski akordeon, Bill Boshinski gitara i syn Billa Peter na skrzypcach byli muzykami podczas śpiewnia kolęd po angielsku i po polsku. Agata Czopek prowadziła śpiewanie kolęd. Śpiewano m.in.: Silent Night, Jingle Bells, Rudolph the Red-nose Reindeer i Cicha Noc, Wsród nocnej ciszy i Gdy się Chrystus rodzi. Dave Mangam i Deb Boshinski pracowali w kuchni. Wśród potraw serwowanych w formie bufetu były pieczony łupacz, trzy rodzaje pierogów, marynowane buraki i śledzie, ponadto dania z makaronem, sałatki i słodycze.
Wśród uczestników Wigilii 2003 byli Andrzej Gorski i jego córka Basia; Meredith Hill Poole z mężem Tim’em i synem Christopher Zbigniew; Lorraine Buchinski, Maria Winkler, Garrett i Jola Rothman, Wojtek i Halina Wyczalkowski; Fran Oscilowski i jego córka; oraz Rich i Janetta (J.R.) Brenner. Norman Kee pełnił rolę Mikołaja – w dniu, w którym akurat przypadał dzień Św. Mikołaja. Pat Kee, jego żona przygotowała piękne dekoracje ze wstążki i udekorowała nimi fotel Mikołaja. Prezenty rozdano piętnastu dzieciom.

X Zamknij X